28 ਸਤੰਬਰ ਵਿਸ਼ਵ ਦਰਿਆ ਦਿਵਸ: ਨਿਰੰਤਰ ਲਗਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ- ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ’ਤੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਲੋੜ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸੋਮਿਆਂ ਵੱਲ ਮੁੜਨ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ
 -ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਸਿਆਲਾ-
ਔਕਲੈਂਡ, 26 ਸਤੰਬਰ 2025-: ਕਿਸੀ ਨੇ ਖੂਬ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦਰਿਆ ਚੱਟਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਆਪਣੀ ਲਗਨ (ਨਿਰੰਤਰਤਾ) ਨਾਲ ਕੱਟਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ‘ਪਹਿਲਾ ਪਾਣੀ ਜੀਉ ਹੈ ਜਿਤੁ ਹਰਿਆ ਸਭੁ ਕੋਇ ॥ ’’ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਿਤਾ ਦਾ ਦਰਜਾ ਤੱਕ ਇਸ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਤੁੱਕ ‘‘ਪਵਣੁ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤਿ ਮਹਤੁ ॥’’ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜੀਵਨ ਵੀ ਇੱਕ ਦਰਿਆ ਵਾਂਗ ਹੈ। ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਪਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਰੰਤਰ ਵਹਾਅ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ... ਕੱਲ੍ਹ ਦਾ ਦਰਿਆ ਅੱਜ ਦੇ ਦਰਿਆ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਪਲ ਦਾ ਦਰਿਆ ਅਗਲੇ ਪਲ ਦੇ ਦਰਿਆ ਵਰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੀਵਨ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ...।
ਕੁਦਰਤ ਦਰਿਆ ਕਿਵੇਂ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ 
ਦਰਿਆ ਦੀ ਰਚਨਾ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੋ ਤੱਤ  ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ: ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ।
1. ਪਾਣੀ ਦਾ ਸਰੋਤ 
ਦਰਿਆ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਉੱਚੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਹਾੜਾਂ ਜਾਂ ਬਰਫ਼ਾਨੀ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ (Rain and Snow): ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੀਂਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਵਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਛੋਟੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ : ਇਹ ਪਾਣੀ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ (ਨਾਲਿਆਂ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ’ਤੇ ਸੰਕੇਤ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਉੱਪਰੋਂ ਆਉਂਦੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
2. ਰਸਤਾ ਬਣਾਉਣਾ 
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ, ਛੋਟੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਕੇ ਵਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਹਿੰਦਾ ਪਾਣੀ ਮਿੱਟੀ (soil) ਅਤੇ ਚੱਟਾਨਾਂ (rocks) ਨੂੰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਕੱਟਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡੂੰਘਾ ਰਸਤਾ ਜਾਂ ਘਾਟੀ (valley) ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਲਗਨ/ਨਿਰੰਤਰਤਾ (Persistence): ਪਾਣੀ ਬਹੁਤ ਤਾਕਤਵਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਵਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਕਾਰਨ ਹੀ ਵੱਡੀਆਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵੀ ਕੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਕਈ ਛੋਟੇ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਦਰਿਆ (River) ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ।
ਆਓ ਜਾਣੀਏ ਵਿਸ਼ਵ ਨਦੀ ਦਿਵਸ  ਬਾਰੇ:
ਵਿਸ਼ਵ ਨਦੀ ਦਿਵਸ  ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਨ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਆਖਰੀ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੈਵਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣਾ ਹੈ।
ਨਦੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਮੁੱਢ 
ਨਦੀ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਹਾਅ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ ਵਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਖਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੱਡੀ ਨਦੀ, ਝੀਲ ਜਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਦੀਆਂ ਦਾ ਮੁੱਢ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਪਿਘਲਣ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਭਾਰੀ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਛੋਟੀਆਂ ਧਾਰਾਵਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਧਾਰਾਵਾਂ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਨਦੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਨਦੀ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਅੰਤ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਣ ਰਾਹੀਂ ਦੁਬਾਰਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਚੱਕਰ ਪੂਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਨਦੀ ਦਿਵਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਇਸ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਨਦੀ ਪ੍ਰੇਮੀ ਮਾਰਕ ਏਂਜੇਲੋ  ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਮਾਰਕ ਏਂਜੇਲੋ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਫਲ ਅੰਦੋਲਨ ਚਲਾਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਕੰਮ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ  ਨੇ 2005 ਵਿੱਚ "ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਲ ਜੀਵਨ ਦਹਾਕਾ"  ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਮਾਰਕ ਏਂਜੇਲੋ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ’ਤੇ, ਵਿਸ਼ਵ ਨਦੀ ਦਿਵਸ ਨੂੰ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਨਦੀ ਦਿਵਸ 2005 ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਹਰ ਸਾਲ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਆਖਰੀ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ, ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸੈਮੀਨਾਰ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਅੰਕੜੇ 
ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ ਬਾਰੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇਣਾ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਨਦੀਆਂ, ਧਾਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਾਲੇ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਕੜੇ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ:
ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ: ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 165 ਵੱਡੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇਕਰ ਛੋਟੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਧਾਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਲੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ: ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 400 ਤੋਂ ਵੱਧ ਛੋਟੀਆਂ-ਵੱਡੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੰਗਾ, ਯਮੁਨਾ, ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ, ਗੋਦਾਵਰੀ, ਕਾਵੇਰੀ, ਅਤੇ ਨਰਮਦਾ ਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ: ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ’ਪੰਜਾਂ ਆਬਾਂ’ ਭਾਵ ਪੰਜ ਦਰਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜੇਹਲਮ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ ਅਤੇ ਰਾਵੀ ਨਦੀਆਂ ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਦੀਆਂ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ ਅਤੇ ਜੇਹਲਮ (ਪੰਜੋਂ ਦਰਿਆ) ਵਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਨਦੀਆਂ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ। ਉਹ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ, ਖੇਤੀ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਮਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ, ਵਿਸ਼ਵ ਨਦੀ ਦਿਵਸ ਸਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਦੀਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਦੁਨੀਆ, ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ:
ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਦਰਿਆ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ:
ਨੀਲ ਨਦੀ (Nile River): ਲਗਭਗ 6,650 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (4,132 ਮੀਲ)। ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਐਮਾਜ਼ੋਨ ਨਦੀ (1ma੍ਰon River): ਲਗਭਗ 6,400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (4,000 ਮੀਲ)। ਇਹ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਦੀ ਹੈ।
ਯਾਂਗਸੀ ਨਦੀ (Yangt੍ਰe River): ਲਗਭਗ 6,300 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (3,917 ਮੀਲ)। ਇਹ ਚੀਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ।
ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਨਦੀ (Mississippi River): ਲਗਭਗ 3,730 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (2,320 ਮੀਲ)। ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੰਬਾਈ:
ਗੰਗਾ ਨਦੀ (Ganges River): ਲਗਭਗ 2,525 ਕਿਲੋਮੀਟਰ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ।
ਗੋਦਾਵਰੀ ਨਦੀ (Godavari River): ਲਗਭਗ 1,465 ਕਿਲੋਮੀਟਰ। ਇਹ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ।
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ (Krishna River): ਲਗਭਗ 1,400 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ (Yamuna River): ਲਗਭਗ 1,376 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਦਰਿਆ
ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।
ਸਤਲੁਜ ਨਦੀ (Sutlej River): ਲਗਭਗ 1,500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਰਾਵੀ ਨਦੀ (Ravi River): ਲਗਭਗ 720 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਬਿਆਸ ਨਦੀ (Beas River): ਲਗਭਗ 470 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਦਰਿਆ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ।
ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ (Indus River): ਲਗਭਗ 3,180 ਕਿਲੋਮੀਟਰ। ਇਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ।
ਚਨਾਬ ਨਦੀ (Chenab River): ਲਗਭਗ 960 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਜੇਹਲਮ ਨਦੀ (Jhelum River): ਲਗਭਗ 725 ਕਿਲੋਮੀਟਰ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਰੇ ਦਰਿਆ (ਸਤਲੁਜ, ਬਿਆਸ, ਰਾਵੀ, ਚਨਾਬ, ਜੇਹਲਮ) ਵਗਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਿੰਧ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ’ਪੰਜਨਦ’ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਯੁਕਤ ਦਰਿਆ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।