ਕੁਦਰਤ ਬਨਾਮ ਵਿਕਾਸ 

ਵਿਜੈ ਗਰਗ

 ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਹਰ ਚੀਜ਼ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖ, ਪੌਦੇ, ਜਾਨਵਰ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈਆਂ ਨਹੀਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਚੀਜ਼ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ, ਵਿਆਪਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ, ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਸਾਰ, ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ, ਜਾਂ ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। "ਕੁਦਰਤ" ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ। ਇਹ ਉਪ-ਪਰਮਾਣੂ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਤੱਕ ਪੈਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੱਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭੋਜਨ, ਪਾਣੀ, ਹਵਾ ਆਦਿ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਣ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਜਾਂ ਉਜਾੜ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ - ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ, ਚੱਟਾਨਾਂ, ਜੰਗਲ, ਬੀਚ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਬਦਲੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਾਂ ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਭਾਵ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਇਸਦੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

"ਕੁਦਰਤ" ਸ਼ਬਦ ਲਾਤੀਨੀ ਸ਼ਬਦ "Natura", ਜਾਂ "ਜ਼ਰੂਰੀ ਗੁਣ, ਜਨਮਜਾਤ ਸੁਭਾਅ" ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ "ਜਨਮ" ਸੀ। "Natura" ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ "physis" ਦਾ ਇੱਕ ਲਾਤੀਨੀ ਅਨੁਵਾਦ ਸੀ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੌਦਿਆਂ, ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅੱਜ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਯੋਗਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, "ਕੁਦਰਤ" ਅਕਸਰ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਜੀਵਤ ਪੌਦਿਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਆਮ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰਜੀਵ ਵਸਤੂਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ - ਜਿਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਖਾਸ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਰਤੀ ਦਾ ਮੌਸਮ ਅਤੇ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਪਦਾਰਥ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹਨ।

ਵਿਕਾਸ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਖਾਸ ਮਨੁੱਖੀ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਵਰਤੋਂ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਅਤੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡੇਸ਼ਨ ਜੋੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਵਧਦੀ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਲਾਲਚ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਭੋਜਨ, ਪਾਣੀ, ਊਰਜਾ ਅਤੇ ਖਣਿਜਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਦਿਨੋ-ਦਿਨ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਗਾਂ ਆਬਾਦੀ ਵਾਧੇ, ਬੇਰੋਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ 'ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਦਬਾਅ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਆਪਣੀਆਂ ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਹੁਣ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣੇ ਪੈਣਗੇ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਅਤੇ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ, ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕਿਵੇਂ ਕਰੀਏ।

ਵਿਕਾਸ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਕੁਦਰਤ ਵੀ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਕੁਦਰਤੀ ਚੀਜ਼ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਆਦਮੀ ਤੱਕ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਛੋਟੇ ਪੌਦੇ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਆਦਿ, ਅਤੇ ਮੂਲ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਹੈ ਬਸ਼ਰਤੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏ ਬਿਨਾਂ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਅੱਜ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਸਾਡੇ ਪਹਾੜਾਂ, ਮਾਰੂਥਲਾਂ, ਮੈਦਾਨਾਂ, ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਬਹੁਤ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਮਾਈਨਿੰਗ, ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਕੱਟਣ ਵਰਗੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਹਨ। ਕੁਦਰਤ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਨਹੀਂ, ਅੱਜ ਮਨੁੱਖ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਰੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੂੰ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਨਾਲ ਖਤਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਤੁਰੰਤ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਹਰ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਨੇੜਿਓਂ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ, ਖੋਜਕਰਤਾ ਲਗਾਤਾਰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਸੁਲਝਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਵਧਾਈ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਕਾਦਮਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ, ਵੱਖਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਵੱਖਰੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਅਤੇ ਨੀਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ ਵਿਕਾਸ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਗਿਰਾਵਟ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੀ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਰੁਕਾਵਟ ਨਾ ਪਵੇ।

ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾਕਾਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਕਾਸ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਪਤੀਆਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਮੁੱਕ ਹਨ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿਣਗੇ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਸੰਭਾਲਵਾਦੀ ਅਕਸਰ ਕੁਦਰਤ 'ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਜਾਂ ਇਸਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਦੋਵਾਂ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ ਇੱਕ ਨਿਰਪੱਖ ਰਸਤਾ ਲੱਭਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਡੀ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਸਕੇ।

ਇਹ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਕਸਰ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਖੇਤਰ ਦਾ ਵੀਹ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਲੱਕੜਹਾਰਿਆਂ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਨੂੰ ਆਕਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਰੀਸਾਈਕਲ ਕਰਨਾ, ਸਾਡੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਜਲਵਾਯੂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਭਾਵਨਾਵਾਂ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦੇ ਬੇਕਾਬੂ ਨਿਪਟਾਰੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਇਹ, ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਮਨੋਰੰਜਨ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਾਈਨਿੰਗ, ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ, ਬਾਲਣ ਸਾੜਨਾ ਆਦਿ ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਕਮੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਬਣ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣਾ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਮੁਨਾਫਾ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਦਯੋਗਪਤੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਾਤਾਵਰਣ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਆਪਣੇ ਮੁਨਾਫੇ ਕਮਾਉਣ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਹਨ। ਸਮੇਂ ਦੀ ਲੋੜ ਕੁਝ ਕੁਦਰਤ-ਅਨੁਕੂਲ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਜਾਰੀ ਰਹੇ। ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਤੇ ਬਹੁ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਮੁੱਲਾਂ ਨੇ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੀ ਇੱਕ ਉੱਚ ਗੁਣਵੱਤਾ ਬਣਾਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਿਲੱਖਣ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਹੈ। ਪਰ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਖੇਤਰ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਤੇਜ਼ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਨੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੀੜ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਵੇਂ ਨਿਵਾਸੀ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ, ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ, ਸਾਫ਼ ਨਦੀਆਂ ਅਤੇ ਨਾਲਿਆਂ 'ਤੇ ਦਬਾਅ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਰਹਿਣ-ਸਹਿਣ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣ ਦੀ ਮੁੱਖ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕੁਦਰਤ-ਅਨੁਕੂਲ ਅਭਿਆਸ ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਜਲ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਲਈ ਕੁਦਰਤ-ਅਨੁਕੂਲ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਉਣਾ ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਹੈ। ਸਾਡਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਾਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਤਾਜ਼ੀ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਫਲ ਆਦਿ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਾਡਾ ਫਰਜ਼ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਇਸਦੇ ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰੀਏ। ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਆਪਣੀ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਚਾਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਪੱਧਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵੀ। ਕੁਝ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:

ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਗੜਬੜ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਦਰਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ, ਜਲ-ਭੂਮੀਆਂ, ਨਦੀਆਂ/ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਗਲਿਆਰਿਆਂ, ਪਰਿਪੱਕ ਜੰਗਲਾਂ, ਦੇਸੀ ਬਨਸਪਤੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰੋ। ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨਾ ਕਿ ਮੀਂਹ ਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਅਤੇ ਸੋਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਲਗਾਉਣਾ। ਆਪਣੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਪੱਧਰ ਦੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰੋ। ਪਾਣੀ ਬਰਬਾਦ ਨਾ ਕਰੋ, ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰਦੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਦੇਖਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰੋ। ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਕੈਂਪਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ। ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਿਟਰੀਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਚਿਮਨੀ ਵਿੱਚੋਂ ਧੂੰਆਂ ਕੱਢਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧੂੰਏਂ ਦੇ ਫਿਲਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਡਣ ਵਾਲੇ ਕੂੜੇ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੋਧਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਤੱਤ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਜੀ ਯੰਤਰਾਂ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਹੋਰ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਸਰੋਤਾਂ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਿੱਟਾ ਗਲੋਬਲ ਜਲਵਾਯੂ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਸਾਡੀਆਂ ਕੁਦਰਤੀ ਸੰਪਤੀਆਂ ਘਟ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੁਝਾਨ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜਾਗਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਾਡੀ ਕੁਦਰਤ ਸਾਨੂੰ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਲਈ ਮੁੱਖ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ, ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਖਤਮ ਕਰਨਾ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡਾ ਸਮਾਜਿਕ ਫਰਜ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਵੱਲ ਕੰਮ ਕਰੀਏ। ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਕਸਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਲੱਭਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਕੁਦਰਤ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਜੇਕਰ ਇਸਨੂੰ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਅੱਜ ਲੋੜ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਕੁਦਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨਾ ਸਾਡਾ ਆਪਣਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਏ ਬਿਨਾਂ ਵਿਕਾਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣੇ ਹਨ। ਇਹ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ ਜੋ ਸਾਡੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਸੰਭਾਲ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਰਕਾਰਾਂ, ਕੰਪਨੀਆਂ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਜਗ੍ਹਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ, ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ, ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਟਿਕਾਊ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਸਮਝਦਾਰੀ ਨਾਲ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।