ਮਸ਼ਹੂਰ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜਯੰਤ ਨਾਰਲੀਕਰ ਦਾ 87 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੇਹਾਂਤ
ਪੁਣੇ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ):, 20 ਮਈ 2025 - ਉੱਘੇ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰਕ ਅਤੇ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਡਾ. ਜਯੰਤ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨਾਰਲੀਕਰ ਦਾ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ 87 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ, ਭਾਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀ ਸਨ, ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੋਹਰੀ ਯੋਗਦਾਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੋਜ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।
ਪਰਿਵਾਰਕ ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਦੇਰ ਰਾਤ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਏ ਅਤੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਸਵੇਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਹੀਂ ਖੋਲ੍ਹੀਆਂ। ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪੁਣੇ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕਮਰ ਦੀ ਸਰਜਰੀ ਹੋਈ ਸੀ।
19 ਜੁਲਾਈ, 1938 ਨੂੰ ਜਨਮੇ, ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (BHU) ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਵਾਸੂਦੇਵ ਨਾਰਲੀਕਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਉੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਕੈਂਬਰਿਜ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ 'ਗਣਿਤਿਕ ਟ੍ਰਾਈਪੋਸ' ਵਿੱਚ 'ਰੈਂਗਲਰ' ਅਤੇ 'ਟਾਈਸਨ' ਮੈਡਲ ਮਿਲੇ।
ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆਏ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲ ਰਿਸਰਚ (1972–1989) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰਜ ਹੇਠ ਸਿਧਾਂਤਕ ਖਗੋਲ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੂਹ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।
1988 ਵਿੱਚ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਗ੍ਰਾਂਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ (UGC) ਨੇ ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਇੰਟਰ-ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀ ਐਂਡ ਐਸਟ੍ਰੋਫਿਜ਼ਿਕਸ (IUCAA) ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ।
ਉਹ 2003 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੱਕ IUCAA ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੇਠ, IUCAA ਨੇ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਖਗੋਲ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ IUCAA ਵਿਖੇ 'ਐਮਰੀਟਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ' ਸੀ। ਸਾਲ 2012 ਵਿੱਚ, 'ਥਰਡ ਵਰਲਡ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸਜ਼' ਨੇ ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮਤਾ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ।
ਆਪਣੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ/ਟੀਵੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਸੰਚਾਰਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਵਿਗਿਆਨ ਅਧਾਰਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਯਤਨਾਂ ਲਈ, 1996 ਵਿੱਚ ਯੂਨੈਸਕੋ (ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਦਿਅਕ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਗਠਨ) ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਗਿਆਨ ਕਾਰਜ ਲਈ ਕਲਿੰਗਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਨਾਰਲੀਕਰ ਨੂੰ 1965 ਵਿੱਚ 26 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 'ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ 2004 ਵਿੱਚ 'ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ 'ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਭੂਸ਼ਣ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਥਾ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਨੇ 2014 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ ਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾ (ਮਰਾਠੀ) ਲੇਖਣੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਰਵਉੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਸੀ।