ਦਿੱਲੀ 'ਚ Cloud Seeding ਦੇ Trial ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋਈ Artificial Rain, ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਇਹ ਵਜ੍ਹਾ, ਪੜ੍ਹੋ...
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 29 ਅਕਤੂਬਰ, 2025 : ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਹਵਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਅਸਮਾਨੋਂ ਪਾਣੀ ਵਰ੍ਹਾਉਣ ਦੀ ਬਹੁ-ਉਡੀਕੀ 'ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ' (Cloud Seeding) ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਸਮੀ ਪ੍ਰੀਖਣ (formal trial) ਮੰਗਲਵਾਰ (28 ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ। ਆਈਆਈਟੀ ਕਾਨਪੁਰ (IIT Kanpur) ਦੀ ਟੀਮ ਵੱਲੋਂ ਦੋ ਉਡਾਣਾਂ ਭਰਨ ਅਤੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਫਲੇਅਰਜ਼ (chemical flares) ਛੱਡਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਾਰਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਈ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਅਸਫ਼ਲਤਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ (lack of moisture) ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਟੀਮ ਅੱਜ (ਬੁੱਧਵਾਰ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਬਣਾਵਟੀ ਮੀਂਹ (artificial rain) ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇਗੀ।
ਕਿਉਂ ਫੇਲ ਹੋਇਆ ਕੱਲ੍ਹ ਦਾ Trial? (Lack of Moisture)
IIT Kanpur ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਏ ਪ੍ਰੀਖਣ ਦਾ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਵੇਰਵਾ ਦਿੱਤਾ:
1. ਦੋ ਉਡਾਣਾਂ, 14 ਫਲੇਅਰਜ਼: ਟੀਮ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੱਲ੍ਹ ਦੋ ਉਡਾਣਾਂ (sorties) ਭਰੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁੱਲ 14 ਫਲੇਅਰਜ਼ (ਹਰੇਕ 2-2.5 ਕਿਲੋ ਵਜ਼ਨ) ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਛੱਡੇ ਗਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਫਲੇਅਰਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰ ਆਇਓਡਾਈਡ (Silver Iodide) ਅਤੇ ਸੋਡੀਅਮ ਕਲੋਰਾਈਡ (Sodium Chloride) ਵਰਗੇ ਰਸਾਇਣ (chemicals) ਸਨ।
2. ਨਮੀ ਸਿਰਫ਼ 10-15%: ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰੁਕਾਵਟ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਦਾ ਬੇਹੱਦ ਘੱਟ ਹੋਣਾ ਰਹੀ। ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ, ਨਮੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਸਿਰਫ਼ 10 ਤੋਂ 15 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ (cloud seeding) ਨਾਲ ਬਾਰਿਸ਼ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 50 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਨਮੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
3. ਨਤੀਜਾ: ਏਨੀ ਘੱਟ ਨਮੀ ਕਾਰਨ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੋਣਾ ਲਗਭਗ ਅਸੰਭਵ ਸੀ। ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ (India Meteorological Department - IMD) ਨੇ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਮੰਗਲਵਾਰ ਨੂੰ ਐਨਸੀਆਰ (National Capital Region - NCR) ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਨੋਇਡਾ ਵਿੱਚ 0.1 ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਬਾਰਿਸ਼ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਸਦਾ ਕਲਾਊਡ ਸੀਡਿੰਗ (cloud seeding) ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਿੱਧਾ ਸਬੰਧ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
4. ਕਿਹੜੇ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਹੋਇਆ Trial: ਇਹ ਪ੍ਰੀਖਣ ਉਡਾਣਾਂ IIT Kanpur ਅਤੇ ਮੇਰਠ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਖੇਖੜਾ, ਬੁਰਾੜੀ, ਉੱਤਰੀ ਕਰੋਲ ਬਾਗ, ਮਯੂਰ ਵਿਹਾਰ, ਸਾਦਕਪੁਰ, ਭੋਜਪੁਰ ਅਤੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਅੱਜ (ਬੁੱਧਵਾਰ) ਨੂੰ ਫਿਰ ਹੋਵੇਗੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼
IIT Kanpur ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮੌਸਮ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ 'ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ (ਬੁੱਧਵਾਰ, 29 ਅਕਤੂਬਰ) ਨੂੰ ਦੋ ਹੋਰ ਉਡਾਣਾਂ ਭਰ ਕੇ ਬਣਾਵਟੀ ਮੀਂਹ (artificial rain) ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
1. ਉਮੀਦ: ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ (IMD) ਨੇ 28, 29 ਅਤੇ 30 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਬੱਦਲ ਛਾਏ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਜਤਾਈ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਅੱਜ ਬੱਦਲਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਮੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਬਣਾਵਟੀ ਮੀਂਹ (artificial rain) ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ।
2. ਰਣਨੀਤੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ: ਇਹ ਪ੍ਰੀਖਣ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਉਸ ਵਿਆਪਕ ਰਣਨੀਤੀ (broader strategy) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਤਹਿਤ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ (air pollution) ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ।