India-EU FTA ਨੂੰ 'Final Push' ਦੇਣ ਲਈ Brussels ਪਹੁੰਚੇ Piyush Goyal, ਅੱਜ ਤੋਂ ਹੋਵੇਗੀ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਬੈਠਕ
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ/Brussels, 27 ਅਕਤੂਬਰ, 2025 : ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ (EU) ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅਟਕੇ ਮੁਕਤ ਵਪਾਰ ਸਮਝੌਤੇ (Free Trade Agreement - FTA) ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਕੜੀ ਵਿੱਚ, ਵਣਜ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰੀ ਪੀਯੂਸ਼ ਗੋਇਲ (Piyush Goyal) ਅੱਜ (ਸੋਮਵਾਰ) ਤੋਂ ਦੋ-ਦਿਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਦੌਰੇ 'ਤੇ Brussels ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ EU ਦੇ ਸਿਖਰਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਬੈਠਕਾਂ ਕਰਨਗੇ।
ਇਸ ਦੌਰੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਕਸਦ ਦਸੰਬਰ ਤੱਕ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਅੰਤਿਮ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ (deadline) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਅਟਕੇ ਪੇਚਾਂ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣਾ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਗਤੀ (political momentum) ਦੇਣਾ ਹੈ।
ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ 'ਚ ਗੱਲਬਾਤ, Sefcovic ਨਾਲ ਮਿਲਣਗੇ Goyal
ਵਣਜ ਮੰਤਰਾਲੇ (Commerce Ministry) ਨੇ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ Goyal ਦੀ ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਦੇ "ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੜਾਅ" (critical stage) ਵਿੱਚ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
1. ਆਪਣੀ ਦੋ-ਦਿਨਾ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ, Goyal ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਮਿਸ਼ਨ (European Commission) ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨਰ Maros Sefcovic ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨਗੇ।
2. ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੁਲਾਕਾਤ ਸਮਝੌਤਾ ਵਾਰਤਾ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਪੜਾਅ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤੀ (direction and strategy) ਤੈਅ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਬੇਹੱਦ ਅਹਿਮ ਸਾਬਤ ਹੋਵੇਗੀ।
EU ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ vs ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੌਕੇ
ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਦੇ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਹਿੱਤ ਅਤੇ ਮੰਗਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸੰਤੁਲਨ ਬਣਾਉਣਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਹੈ।
1. EU ਕੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ automobiles, medical devices, ਸ਼ਰਾਬ (spirits), wine, ਮੀਟ (meat) ਅਤੇ ਪੋਲਟਰੀ (poultry) ਵਰਗੇ ਉਤਪਾਦਾਂ 'ਤੇ ਦਰਾਮਦ ਡਿਊਟੀ (import duties) ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਕਟੌਤੀ ਕਰੇ। ਨਾਲ ਹੀ, ਉਹ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬੌਧਿਕ ਸੰਪੱਤੀ (Intellectual Property - IP) ਵਿਵਸਥਾ 'ਤੇ ਵੀ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।
2. ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਕੀ ਮਿਲੇਗਾ: ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਮਝੌਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਿਆਰ ਕੱਪੜੇ (textiles), ਦਵਾਈਆਂ (pharmaceuticals), ਸਟੀਲ (steel), ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਉਤਪਾਦ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ exports ਯੂਰਪੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਵੱਧ competitive ਬਣ ਜਾਣਗੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡਾ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।
ਅਟਕੇ ਹੋਏ ਮੁੱਦੇ ਅਤੇ EU ਟੀਮ ਦਾ ਦਿੱਲੀ ਦੌਰਾ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਗੱਲਬਾਤ ਨਿਰਣਾਇਕ ਮੋੜ 'ਤੇ ਹੈ, ਪਰ ਸਟੀਲ (steel), automobiles ਅਤੇ ਗੈਰ-ਟੈਰਿਫ ਰੁਕਾਵਟਾਂ (non-tariff barriers) ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਅਜੇ ਵੀ ਮਤਭੇਦ (differences) ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ।
1. ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ EU ਦਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ (delegation) ਵੀ ਵਪਾਰਕ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
2. Goyal ਦੀ ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ (6 ਤੋਂ 10 ਅਕਤੂਬਰ) ਹੋਈ 14ਵੇਂ ਦੌਰ ਦੀ ਵਾਰਤਾ ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।
8 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਲੀਹ 'ਤੇ ਪਰਤੀ ਸੀ ਗੱਲਬਾਤ
1. ਭਾਰਤ ਅਤੇ EU ਵਿਚਾਲੇ FTA 'ਤੇ ਗੱਲਬਾਤ 2007 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ, ਪਰ 2013 ਵਿੱਚ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪਹੁੰਚ (market access) ਦੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਨਾ ਬਣ ਸਕਣ ਕਾਰਨ ਰੁਕ ਗਈ ਸੀ।
2. ਅੱਠ ਸਾਲ ਦੇ ਲੰਬੇ ਵਕਫ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੂਨ 2022 ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਾਰਤਾ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ।
3. ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਮਝੌਤੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਵਿਆਪਕ FTA, Investment Protection Agreement, ਅਤੇ Geographical Indicators - GI 'ਤੇ ਸਮਝੌਤਾ।
ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਨ ਵਪਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤੇ
ਵਿੱਤੀ ਸਾਲ 2024-25 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ EU ਵਿਚਾਲੇ ਦੁਵੱਲਾ ਵਸਤੂ ਵਪਾਰ (bilateral goods trade) 136.53 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ 75.85 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਅਤੇ ਦਰਾਮਦ 60.68 ਅਰਬ ਡਾਲਰ ਸੀ। ਯੂਰਪੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁੱਲ ਨਿਰਯਾਤ ਦਾ ਲਗਭਗ 17% ਹਿੱਸਾ ਹੈ।