ਦੇਸ਼ ਦੇ 12 ਰਾਜਾਂ 'ਚ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ SIR, Voters ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ Verification, ਤਿਆਰ ਰੱਖੋ ਇਹ Documents
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 4 ਨਵੰਬਰ, 2025 : ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ (Voter List) ਵਿੱਚ ਫਰਜ਼ੀਵਾੜਾ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਦੋਹਰੇ ਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ, ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ (Election Commission - ECI) ਅੱਜ (ਮੰਗਲਵਾਰ) ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ "ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਹਿਨ ਸੁਧਾਈ" (Special Intensive Revision - SIR) ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (UP), ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ (West Bengal), ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (MP) ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸਣੇ 9 ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ 3 ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 51 ਕਰੋੜ ਵੋਟਰਾਂ ਦਾ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ verification ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਇਹ 21 ਸਾਲਾਂ (2002-04 ਤੋਂ ਬਾਅਦ) ਬਾਅਦ ਹੋ ਰਹੀ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਮੁਹਿੰਮ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ (Bihar) ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪੂਰੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 30 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਸੂਚੀ (final list) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
ਕਿਹੜੇ 12 ਰਾਜਾਂ/UTs 'ਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ SIR?
1. ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (UP)
2. ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ (West Bengal)
3. ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ (Madhya Pradesh)
4. ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ (Chhattisgarh)
5. ਰਾਜਸਥਾਨ (Rajasthan)
6. ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ (Tamil Nadu)
7. ਕੇਰਲ (Kerala)
8. ਗੁਜਰਾਤ (Gujarat)
9. ਗੋਆ (Goa)
10. ਪੁਡੂਚੇਰੀ (Puducherry)
11. ਲਕਸ਼ਦੀਪ (Lakshadweep)
12. ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਦੀਪ ਸਮੂਹ (Andaman & Nicobar)
(ਅਸਾਮ (Assam), ਜਿੱਥੇ 2026 ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ, ਨੂੰ ਫਿਲਹਾਲ ਇਸ ਪੜਾਅ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਥੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ (Supreme Court) ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਜਾਂਚ (citizenship verification) ਦਾ ਕੰਮ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।)
ਕੀ ਹੈ SIR? ਇਹ SSR ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਕਿਉਂ ਹੈ?
1. SSR 'ਚ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ: ਮੌਜੂਦਾ ਸੂਚੀ (existing list) ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਸਿਰਫ਼ ਨਵੇਂ ਨਾਂ ਜੁੜਦੇ (18+), ਹਟਦੇ (ਮੌਤ) ਜਾਂ ਸੁਧਾਰੇ (ਪਤਾ ਬਦਲਣਾ) ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
2. SIR 'ਚ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ: ਇਹ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਵੀਂ ਸੂਚੀ (brand new list) ਬਣਾਉਣ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਵੋਟਰ ਦੀ "ਨਵੇਂ ਸਿਰਿਓਂ ਗਣਨਾ" (de-novo enumeration) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਯਾਨੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ (voter list) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ (eligibility) ਦੁਬਾਰਾ ਸਾਬਤ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।
SIR ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਕੀ ਹੈ?
ਕਮਿਸ਼ਨ (ECI) ਮੁਤਾਬਕ, 21 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੋ ਰਹੇ ਇਸ SIR ਦੇ 4 ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਹਨ:
1. ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕਰਨਾ: (ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼) ਗੈਰ-ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ (illegal foreign migrants), ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੋਂ ਆਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ (place of birth) ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰ ਕਰਨਾ।
2. ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਨਾਂ ਹਟਾਉਣਾ: ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਸ਼ਹਿਰੀਕਰਨ (urbanization) ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸ (migration) ਕਾਰਨ, ਜੋ ਲੋਕ ਦੋ-ਦੋ ਥਾਂ ਵੋਟਰ ਬਣ ਗਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣਾ।
3. ਮ੍ਰਿਤਕ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ।
4. ਕੋਈ ਯੋਗ ਵੋਟਰ ਛੁੱਟ ਨਾ ਜਾਵੇ।
ਕੀ ਹੈ ਪੂਰਾ ਸ਼ਡਿਊਲ? (SIR Timeline)
CEC ਗਿਆਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਿਹਾਰ (Bihar) ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਹੋਰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।
1. ਨਾਂ ਜੋੜਨ/ਹਟਾਉਣ 'ਤੇ ਰੋਕ: ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਰਾਜਾਂ/UTs ਦੀ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ (voter list) ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਵੇਂ ਨਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨ ਜਾਂ ਹਟਾਉਣ 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
2. ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰੀ-ਫਿਲਡ ਫਾਰਮ: ਹਰੇਕ ਵੋਟਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ, ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ (unique pre-filled form) ਫਾਰਮ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪਤਾ, ਫੋਟੋ ਆਦਿ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਗਲਤ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਸੋਧ ਕਰਵਾ ਸਕਣਗੇ।
3. ਰੰਗੀਨ ਫੋਟੋ ਦਾ ਸੁਝਾਅ: ਕਮਿਸ਼ਨ (ECI) ਨੇ ਵੋਟਰਾਂ (voters) ਨੂੰ ਫਾਰਮ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰੰਗੀਨ ਫੋਟੋ (color photograph) ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਸ਼ਡਿਊਲ (Timeline):
1. ਘਰ-ਘਰ ਸਤਿਆਪਨ (Enumeration Phase): ਅੱਜ, 4 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ 4 ਦਸੰਬਰ 2025 ਤੱਕ। (ਇਸ ਦੌਰਾਨ BLOs ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਪ੍ਰੀ-ਫਿਲਡ ਫਾਰਮ ਵੰਡਣਗੇ/ਜਮ੍ਹਾਂ ਕਰਨਗੇ)।
2. ਮੁੱਢਲੀ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ (Draft Roll): 9 ਦਸੰਬਰ 2025
3. ਦਾਅਵੇ ਅਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ (Claims & Objections): 9 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 8 ਜਨਵਰੀ 2026 ਤੱਕ।
4. ਜਾਂਚ, ਸੁਣਵਾਈ, ਸਤਿਆਪਨ: 9 ਦਸੰਬਰ ਤੋਂ 31 ਜਨਵਰੀ 2026 ਤੱਕ।
5. ਅੰਤਿਮ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ (Final List): 7 ਫਰਵਰੀ, 2026
ਕਿਹੜੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ (Documents) ਦੀ ਪਵੇਗੀ ਲੋੜ?
ਬਿਹਾਰ (Bihar) ਦੇ ਉਲਟ, ਜਿੱਥੇ ਆਧਾਰ (Aadhaar) ਮੁੱਖ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ 13 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ (documents) ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਜਨਮ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ (Birth Certificate), 10ਵੀਂ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ, ਪਾਸਪੋਰਟ (Passport), ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ਾਤ, ਜਾਤੀ ਪ੍ਰਮਾਣ-ਪੱਤਰ, ਮੂਲ ਨਿਵਾਸ (Domicile), NRC ਦੀ ਐਂਟਰੀ, ਜਾਂ 1 ਜੁਲਾਈ 1987 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਰੀ ਕੋਈ ਵੀ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ।