ਸਬਕ: ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਹੈ, ਹਰ ਪਲ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲਓ
ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿਚ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾ ਕੇ ਵੀ ਤਿੰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਬਚਾ ਗਈ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ
-ਸਵੈ ਇੱਛਤ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ
ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਸਿਆਲਾ-
ਔਕਲੈਂਡ, 27 ਦਸੰਬਰ 2025:-ਬਹੁਤ ਹੀ ਭਾਵੁਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ ਖ਼ਬਰ ਹੈ ਕਿ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੀ ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਜੌਹਨਸਨ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਮਿਸਾਲ ਹੈ। ਉਹ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਬੈਂਗਲੋਰ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੀ ਅਤੇ 1994 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਆ ਕੇ ਵੱਸ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਕਿਸੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਮੌਤ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾ ਕੇ ਵੀ ਤਿੰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਬਚਾ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਬੈਂਗਲੋਰ ਦੇ ‘ਰਮਨ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ’ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਜੌਹਨ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ। 1994 ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ ਨਾਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਆ ਗਈ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪੜ੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਸੀ (ਇਕਨਾਮਿਕਸ ਅਤੇ ਆਰਟਸ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰਜ਼) ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੁਤੰਤਰ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੀ ਸੀ।
ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ‘ਅਸਿਸਟਡ ਡਾਈਂਗ’ (ਇੱਛਾ ਮੌਤ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬਣੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ: ਮੌਤ ਨਾਲ ਲੜ੍ਹਦਿਆਂ ਸਾਹ ਛੱਡਣ ਵੇਲੇ ਅਤੇ ਕਈ ਜਿੰਦਗੀਆਂ ਦੀ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਤੋਰਨ ਵਾਲੀ ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਫੈਸਲਾ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਡਾਕਟਰੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਅਧਿਆਏ ਲਿਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਡਿਜ਼ੀਜ਼ (MND) ਵਰਗੀ ਨਾਮੁਰਾਦ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀ ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਨੇ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ‘ਇੱਛਾ ਮੌਤ’ (Assisted Dying) ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੇ ਅੰਗ ਦਾਨ ਕਰਕੇ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਦਾਨ ਦਿੱਤਾ।
ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ
ਬਹਾਦਰੀ ਦਾ ਫੈਸਲਾ
ਜਨਵਰੀ 2024 ਵਿੱਚ ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ALS (Amyotrophic Lateral Sclerosis) ਹੈ। ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਸਰੀਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਸਾਥ ਛੱਡ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਨਾ ਖੁਦ ਬੁਰਸ਼ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਚਾਹ ਦਾ ਕੱਪ ਫੜ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਹਾਲਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਗੜ ਗਈ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਇੱਛਾ ਮੌਤ ਦਾ ਰਸਤਾ ਚੁਣਿਆ। ਪਰ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਜਾਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।
ਅੰਤਿਮ ਵਿਦਾਈ: ਵੈਦਿਕ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਜਾਪ ਵਿਚਕਾਰ ਲਏ ਆਖਰੀ ਸਾਹ
ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਸੀ। ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਕਮਰੇ ’ਚ ਵੈਦਿਕ ਮੰਤਰਾਂ ਦਾ ਜਾਪ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਿਹਾ।
ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਗ ਦਾਨ: ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਗੁਰਦੇ (Kidneys) ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਗਾਏ ਗਏ। ਉਸ ਦੇ ਫੇਫੜੇ (Lungs) ਇੱਕ ਤੀਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਦੇ ਗਏ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਦਿਮਾਗ (Brain tissue) ਖੋਜ ਲਈ ਦਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ MND ਵਰਗੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਲੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।
ਪਰਿਵਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਨੇਹਾ
ਮਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੋਜ਼ਮੇਰੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, ‘ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਹੈ, ਹਰ ਪਲ ਦਾ ਅਨੰਦ ਲਓ। ਮੇਰੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁਸ਼ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਨਾ ਡਰਨਾ।’’ ਉਸ ਦੀ ਬੇਟੀ ਨੈਂਸੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸਰੀਰ ਭਾਵੇਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਰੂਹ ਬਹੁਤ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਉਦਾਰ ਸੀ। ਅੱਜ ਇਸ ਮਹਿਲਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ-ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਰੋਗ
ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਾਣਾ ਚਬਾਉਣਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨਾ, ਕਾਗਜ਼ ’ਤੇ ਲਿਖਣਾ, ਜਾਂ ਤੁਰਨਾ—ਸਭ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਅਜਿਹੇ ਨਰਵ ਸੈੱਲ (ਨਾੜੀ ਸੈੱਲ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸੰਕੇਤ ਭੇਜਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਇਹ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਨੁਕਸਾਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ, ਥਕਾਵਟ, ਬੋਲਣ ਵਿੱਚ ਦਿੱਕਤ (ਧੁੰਦਲੀ ਬੋਲੀ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ—ਜੋ ਕਿ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਰੋਗ (MND) ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹਨ।
MND ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਅਕਸਰ 50 ਸਾਲ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤੰਤੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ (Neurological) ਵਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦੁਰਲੱਭ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਦਿਮਾਗ ਅਤੇ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਦੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਰੋਗ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਸਥਾਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਰੀਜ਼ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਬਿਮਾਰੀ ਉਮਰ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਨਲੇਵਾ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨਸ ਕੀ ਹਨ?
ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨਸ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦੇ ਨਰਵ ਸੈੱਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਹਰਕਤ ਕਰ ਸਕੋ। ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:
ਉਪਰਲੇ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨਸ: ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਥੋਂ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ (Spinal cord) ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਦੇ ਹਨ।
ਹੇਠਲੇ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨਸ: ਇਹ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਬਿਮਾਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਰਵ ਸੈੱਲ ਮਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਦਿਮਾਗ ਤੋਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਤੱਕ ਬਿਜਲਈ ਸੰਕੇਤ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਪਾਉਂਦੇ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਸੁੰਗੜਨ ਜਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ’ਐਟਰੋਫੀ’ (Atrophy) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ’ਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਗੁਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਹ ਲੈਣਾ, ਬੋਲਣਾ, ਖਾਣਾ ਨਿਗਲਣਾ ਅਤੇ ਤੁਰਨਾ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਔਖੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਬਿਮਾਰੀ ਕੀ ਹੈ?
ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਬਿਮਾਰੀ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਸ਼ਬਦ (Umbrella term) ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਮੋਟਰ ਨਸਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਊਰੋਡੀਜਨਰੇਟਿਵ (Neurodegenerative) ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਐਮੀਓਟਰੋਫਿਕ ਲੈਟਰਲ ਸਕਲੇਰੋਸਿਸ (ALS) MND ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਰੂਪ ਹੈ।
ਆਮ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ, ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਸੈੱਲ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਤੁਰਨ, ਚਬਾਉਣ ਅਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵਰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸਿਗਨਲ ਭੇਜਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਸੈੱਲ ਸਿਗਨਲ ਭੇਜਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਕੜਾਅ (Stiffness) ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵੀ ਮੋਟਰ ਨਿਊਰੋਨ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ:
ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਬਲਬਰ ਅਧਰੰਗ (Progressive Bulbar Palsy)
ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਐਟਰੋਫੀ (Progressive Muscular Atrophy)
ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਲੇਟਰਲ ਸਕਲੇਰੋਸਿਸ (Primary Lateral Sclerosis)
ਸਪਾਈਨਲ ਮਾਸਕੂਲਰ ਐਟਰੋਫੀ (Spinal Muscular Atrophy)
ਕੈਨੇਡੀ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ (Kennedy’s Disease)
ਪੋਸਟ-ਪੋਲੀਓ ਸਿੰਡਰੋਮ (Post-Polio Syndrome)