ਅਚਾਨਕ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਚੱਕਰ? ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ ਸ਼ਿਕਾਰ
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਕੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਬੈਠੇ ਜਾਂ ਲੇਟੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਚਾਨਕ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਚੱਕਰ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਹਨੇਰਾ ਛਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ? ਜੇਕਰ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਮਹਿਜ਼ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੀ ਕਮੀ ਸਮਝ ਕੇ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਕਰੋ। ਇਹ 'ਆਰਥੋਸਟੈਟਿਕ ਹਾਈਪੋਟੈਂਸ਼ਨ' (Orthostatic Hypotension) ਨਾਮਕ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪੋਜੀਸ਼ਨ ਬਦਲਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ (Blood Pressure) ਅਚਾਨਕ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਲੋੜੀਂਦਾ ਖੂਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚ ਪਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਚੱਕਰ ਆਉਣ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਸਮਾਂ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਇਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਗੰਭੀਰ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਖਿਰ ਹੁੰਦਾ ਕੀ ਹੈ?
ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਬੇਹੱਦ ਆਸਾਨ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਲੇਟੇ ਜਾਂ ਬੈਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਣ (Gravity) ਕਾਰਨ ਸਾਡਾ ਖੂਨ ਪੈਰਾਂ ਅਤੇ ਪੇਟ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜਮ੍ਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਖੂਨ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਯਾਨੀ ਦਿਮਾਗ ਵੱਲ ਪੰਪ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸਦੇ ਲਈ ਸਾਡੀਆਂ ਨਸਾਂ ਸੁੰਗੜਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਥੋੜ੍ਹੀ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਆਰਥੋਸਟੈਟਿਕ ਹਾਈਪੋਟੈਂਸ਼ਨ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਸਟਮ ਠੀਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰ ਪਾਉਂਦਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਡਿੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।
ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ਤਰਾ? (Risk Factors)
ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਖਾਸ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਖ਼ਤਰਾ (Risk) ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ:
1. 65 ਸਾਲ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ (Elderly People).
2. ਸ਼ੂਗਰ (Diabetes) ਦੇ ਮਰੀਜ਼.
3. ਪਾਰਕਿੰਸਨ (Parkinson’s) ਵਰਗੀ ਨਸਾਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੇ ਲੋਕ.
4. ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਬਿਸਤਰੇ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼.
5. ਡਿਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਜਾਂ ਹਾਈ ਬੀਪੀ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ.
6. ਸਰੀਰ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ (Dehydration) ਹੋਣ 'ਤੇ.
ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ (Symptoms)
ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਹੈ—ਅਚਾਨਕ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਸਿਰ ਚਕਰਾਉਣਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਅੱਗੇ ਹਨੇਰਾ ਛਾਉਣਾ, ਧੁੰਦਲਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣਾ, ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣਾ, ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਟੀ ਵੱਜਣਾ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਬੇਹੋਸ਼ੀ (Fainting) ਤੱਕ ਆ ਜਾਣਾ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੱਛਣ ਹਨ।
ਬਚਾਅ ਲਈ ਅਪਣਾਓ ਇਹ ਤਰੀਕੇ (Prevention Tips)
ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਲਾਈਫਸਟਾਈਲ (Lifestyle) ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਬਦਲਾਅ ਕਰਨੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹਨ:
1. ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਠੋ: ਕਦੇ ਵੀ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਬਿਸਤਰੇ ਜਾਂ ਕੁਰਸੀ ਤੋਂ ਨਾ ਉੱਠੋ। ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਦੇਰ ਬੈਠੋ, ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਲਾਓ ਅਤੇ 30 ਸੈਕਿੰਡ ਬਾਅਦ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਵੋ।
2. ਪਾਣੀ ਪੀਓ: ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੇਟਿਡ ਰੱਖੋ ਅਤੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 8-10 ਗਲਾਸ ਪਾਣੀ ਪੀਓ।
3. ਨਮਕ ਦਾ ਸੇਵਨ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਾਈ ਬੀਪੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਤਾਂ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਨਮਕ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਥੋੜ੍ਹੀ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।
4. ਕੰਪ੍ਰੈਸ਼ਨ ਸਟੋਕਿੰਗਜ਼: ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਲੱਡ ਸਰਕੁਲੇਸ਼ਨ ਬਿਹਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਟਾਈਟ ਜੁਰਾਬਾਂ (Compression Stockings) ਪਾਓ।
5. ਸੌਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ: ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਵਾਲਾ ਹਿੱਸਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਉੱਚਾ ਰੱਖੋ।
ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਕਦੋਂ ਦਿਖਾਓ?
ਜੇਕਰ ਚੱਕਰ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਆ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਜਾਂ ਚੱਕਰ ਆਉਣ ਨਾਲ ਡਿੱਗਣ ਦੀ ਨੌਬਤ ਆ ਜਾਵੇ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ ਨਾ ਲਓ। ਇਹ ਦਿਲ (Heart) ਜਾਂ ਨਸਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਗੰਭੀਰ ਗੜਬੜੀ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰੰਤ ਕਿਸੇ ਮਾਹਿਰ (Specialist) ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਲਓ।
(Disclaimer: ਇਹ ਲੇਖ ਕੇਵਲ ਆਮ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਸੁਝਾਅ ਵਜੋਂ ਲਓ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 'ਤੇ ਅਮਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾਕਟਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਮਾਹਿਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜ਼ਰੂਰ ਲਓ।)