ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣਿਆ ਟੀਐਸਪੀਐਲ
ਅਸ਼ੋਕ ਵਰਮਾ
ਮਾਨਸਾ ,5 ਦਸੰਬਰ 2025: ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਪਾਵਰ ਲਿਮਿਟੇਡ (ਟੀਐਸਪੀਐਲ), ਵੇਦਾਂਤਾ ਪਾਵਰ ਦੇ 1,980 ਮੇਗਾਵਾਟ ਸੁਪਰਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਥਰਮਲ ਪਾਵਰ ਪਲਾਂਟ ਵੱਲੋਂ ਮਾਨਸਾ ਵਿੱਚ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਵੱਡੇ ਸਰਕੁਲਰ ਬਾਇਓਫਿਊਲ ਮਾਡਲ ਨੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਦਿਖਣਯੋਗ ਸੁਧਾਰ ਲਿਆਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੱਗ-ਹਾਟਸਪੌਟ ਰਹੇ ਮਾਨ। ਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਣ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟੇ ਹਨ।
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ, ਮਾਨਸਾ ਵਿੱਚ ਕੱਟਾਈ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਣ ਦੇ ਕੇਸ 2023 ਦੇ 2,253 ਤੋਂ 2024 ਵਿੱਚ 618 ਤੇ ਆ ਗਏ ਅਤੇ 2025 ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਘਟਕੇ ਕੇਵਲ 306 ਰਹਿ ਗਏ। ਇਹ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 87% ਦੀ ਕਮੀ ਅਤੇ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 50.5% ਦੀ ਘਟੌਤਰੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ 244 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 104 ਪਿੰਡਾਂ ਨੇ 2025 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੀ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਣ ਦਾ ਕੇਸ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਹਾਈ-ਬਰਨ ਪਿੰਡ ਹੇਰੋਂ ਕਲਾਂ ਅਤੇ ਦੋਦਰਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ — ਜਿੱਥੇ 2023 ਵਿੱਚ 45 ਅਤੇ 31 ਮਾਮਲੇ ਸਨ, ਜੋ ਇਸ ਸਾਲ ਜ਼ੀਰੋ ਰਹੇ।
ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਨਵਜੋਤ ਕੌਰ, I ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਣ ਰੋਕਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਸਥਾਈ ਮਾਡਲ ਬਣਾਉਣਾ ਸਾਡੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਦਾ 360° ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ — ਪਰਾਲੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਵੇਚਣ ਲਈ ਸਹੂਲਤ ਦੇਣਾ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਊਰਜਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ — ਇਸ ਬਦਲਾਅ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਤੀਵਰ ਕਮੀ ਇਸ ਸਾਂਝੇ ਯਤਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।” ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਟੋਰਫ਼ਾਈਡ ਬਾਇਓ-ਪੈਲੇਟ ਯੂਨਿਟ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਦਾ ਸੁਪਰਕ੍ਰਿਟੀਕਲ ਪਲਾਂਟ ਰਵਾਇਤੀ ਬਾਇਓਮਾਸ ਨਹੀਂ ਜਲਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਉੱਚ-ਘਣਾਤਮਕ, ਕਾਰਬਨ-ਨਿਊਟ੍ਰਲ ਬਾਇਓਫਿਊਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਚੁਣੌਤੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪਲਾਂਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ 500 ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਸਮਰੱਥਾ ਵਾਲੀ ਟੋਰਫ਼ਾਈਡ ਬਾਇਓ-ਪੈਲੇਟ ਮੈਨੂਫੈਕਚਰਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਕਾਇਮ ਕਰਵਾਈ।
ਇਸ ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਕੱਠੀ ਕੀਤੀ ਪਰਾਲੀ ਨੂੰ ਉੱਚ-ਮੁੱਲ ਇੰਦਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਗਰੰਟੀਸ਼ੁਦਾ ਖਰੀਦ ਮਾਰਕੀਟ ਉਪਲਬਧ ਹੋਈ।
ਬਾਇਓਮਾਸ ਕੋ-ਫਾਇਰਿੰਗ ਨਾਲ ਵੱਡਾ ਪਰੀਵਰਤਨ ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਨੇ 30 ਨਵੰਬਰ 2025 ਤੱਕ 2,50,330 ਮੈਟਰਿਕ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਾਇਓਮਾਸ ਕੋ-ਫਾਇਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਟਾਰਗੇਟ ਦਾ 5.07% ਹੈ। ਵਧਦੀ ਬਾਇਓਮਾਸ ਵਰਤੋਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਪਰਾਲੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅੱਗ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਘਟ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ — ਖਾਸਕਰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ NCR ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਣ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਵੇਦਾਂਤਾ ਲਿਮਿਟੇਡ ਦੇ CEO–ਪਾਵਰ ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਹੁਜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ: “ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹਵਾ ਗੁਣਵੱਤਾ ਸੁਧਾਰਣ ਲਈ ਪੈਡੀ ਸਟੱਬਲ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਨੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ-ਅਧਾਰਿਤ ਸਟੱਬਲ-ਟੂ-ਬਾਇਓਫਿਊਲ ਚੇਨ ਬਣਾਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਨਸਾ ਵਿੱਚ 87% ਘਾਟ ਆਈ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਡਲ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਸਰਕੁਲੈਰਿਟੀ ਮਿਲਕੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ-ਪੱਧਰੀ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।”ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ CSR ਪਹਲ ‘ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ’ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੈਡੀ ਸਟ੍ਰਾ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਨੇ 20,040 ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ‘ਤੇ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮਲਵਾ ਬੈਲਟ ਵਿੱਚੋਂ 8 ਲੱਖ ਟਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰਾਲੀ ਦੀ ਖਰੀਦ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇਦਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ 73% ਪਰਾਲੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
ਇਸ ਗਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਨੇ ਇਸ ਸਾਲ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ 28,180 ਏਕੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਫਾਰਮ ਫਾਇਰ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਲ ਲਗਭਗ 3,800 ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੂੰਚਿਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹਸਤੱਖੇਪਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜੋੜ ਚੁੱਕੀ ਹੈ, ਜੋ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਵੱਲ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਨਿਊਨਤਮ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਲਿਜਾਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਿੰਡ ਕੋਟਲੀ ਖੁਰਦ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਕੇਵਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਰਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸਾੜ ਰਹੇ। ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਵੱਲੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਸੈਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹਿਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਵੇਦਾਂਤਾ ਪਾਵਰ ਦੀ ਟੀਐਸਪੀਐਲ ਪੰਜਾਬ ਦੀ 35% ਬਿਜਲੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਇਓਮਾਸ ਕੋ-ਫਾਇਰਿੰਗ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਾਰਬਨ ਘਟਾਓ ਮਾਰਗ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਾਡਲ ਹੋਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦੁਹਰਾਏ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਇਕ੍ਰਿਤ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ ਅਤੇ ਸਮੁਦਾਇਕ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਨੂੰ ਜੋੜਦਿਆਂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਵੱਧ ਰਹੇ ਸੰਕਟ ਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੱਲ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।