ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅਗਲਾ 'Chief Justice' ਕੌਣ ਹੋਵੇਗਾ? CJI ਗਵਈ ਨੇ ਕੀਤੀ 'ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ' ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼, ਜਾਣੋ ਕੌਣ...
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 27 ਅਕਤੂਬਰ, 2025 : ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਗਲੇ ਮੁੱਖ ਜੱਜ (Chief Justice of India - CJI) ਕੌਣ ਹੋਣਗੇ, ਇਸ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਤਸਵੀਰ ਲਗਭਗ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ CJI ਭੂਸ਼ਣ ਰਾਮਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗਵਈ (BR Gavai) ਨੇ ਅੱਜ (ਸੋਮਵਾਰ) ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ 53ਵੇਂ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ (Supreme Court) ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜ, ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ (Justice Surya Kant), ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
ਇਹ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ (Law Ministry) ਵੱਲੋਂ CJI ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ (successor) ਦਾ ਨਾਂ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਅਗਲੇ CJI ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
23 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣਗੇ CJI ਗਵਈ
1. ਮੌਜੂਦਾ CJI ਬੀਆਰ ਗਵਈ 23 ਨਵੰਬਰ, 2025 ਨੂੰ ਸੇਵਾਮੁਕਤ (retire) ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸੇ ਸਾਲ 14 ਮਈ ਨੂੰ 52ਵੇਂ CJI ਵਜੋਂ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲਗਭਗ 7 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦਾ ਰਿਹਾ।
2. ਜੇਕਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ CJI ਗਵਈ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੇ ਦਿੰਦੀ ਹੈ (ਜੋ ਕਿ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਤੈਅ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ), ਤਾਂ ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ 24 ਨਵੰਬਰ, 2025 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ 53ਵੇਂ ਮੁੱਖ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣਗੇ।
ਕਿਵੇਂ ਦਾ ਰਹੇਗਾ ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ?
1. ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ ਦਾ CJI ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਕਾਲ 14 ਮਹੀਨੇ (1 ਸਾਲ 2 ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਧ) ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ।
2. ਉਹ 9 ਫਰਵਰੀ, 2027 ਨੂੰ 65 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਪੂਰੀ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣਗੇ (Supreme Court ਦੇ ਜੱਜਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਦੀ ਉਮਰ 65 ਸਾਲ ਹੈ)।
3. ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ ਨੂੰ 24 ਮਈ, 2019 ਨੂੰ Supreme Court ਦੇ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਪਦਉੱਨਤ (elevated) ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ CJI ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ? (The Process)
1. ਕਾਨੂੰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਬੇਨਤੀ: ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ, ਮੌਜੂਦਾ CJI ਦੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾ ਪਹਿਲਾਂ, Law Ministry ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
2. CJI ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼: ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮੌਜੂਦਾ CJI ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ Supreme Court ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੀਨੀਅਰ ਜੱਜ (senior-most judge), ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ 'ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਯੋਗ' (fit to hold the office) ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਦੇ ਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
3. ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ: CJI ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਇਸਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੂੰ ਭੇਜਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਕੌਣ ਹਨ ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ? (ਹਰਿਆਣਾ ਤੋਂ CJI ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ)
1. ਜਨਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ: ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਫਰਵਰੀ, 1962 ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਹਿਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1981 ਵਿੱਚ ਹਿਸਾਰ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਅਤੇ 1984 ਵਿੱਚ ਰੋਹਤਕ ਦੀ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ ਦਯਾਨੰਦ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ (Maharshi Dayanand University - MDU) ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ (LLB) ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।
2. ਵਕਾਲਤ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ 1984 ਵਿੱਚ ਹਿਸਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਵਕਾਲਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1985 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈਕੋਰਟ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆ ਗਏ।
3. ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਨਰਲ: ਮਾਰਚ 2001 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ ਐਡਵੋਕੇਟ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 7 ਜੁਲਾਈ 2000 ਨੂੰ ਉਹ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਨਰਲ (Advocate General) ਬਣੇ ਸਨ।
4. ਹਾਈਕੋਰਟ ਜੱਜ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 9 ਜਨਵਰੀ 2004 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ-ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦਾ ਪੱਕਾ ਜੱਜ (Permanent Judge) ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
5. ਚੀਫ਼ ਜਸਟਿਸ (HP): ਉਹ 5 ਅਕਤੂਬਰ 2018 ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹਾਈਕੋਰਟ (Himachal Pradesh High Court) ਦੇ ਮੁੱਖ ਜੱਜ (Chief Justice) ਬਣੇ।
6. ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ: 24 ਮਈ 2019 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ Supreme Court ਦੇ ਜੱਜ ਵਜੋਂ ਪਦਉੱਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
7. SLSA ਚੇਅਰਮੈਨ: ਉਹ 12 ਨਵੰਬਰ 2024 ਤੋਂ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਲੀਗਲ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਕਮੇਟੀ (Supreme Court Legal Services Committee - SLSA) ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵੀ ਹਨ।
ਅਹਿਮ ਫੈਸਲੇ: ਜਸਟਿਸ ਸੂਰਿਆ ਕਾਂਤ ਧਾਰਾ 370 (Article 370), ਦੇਸ਼ਧ੍ਰੋਹ ਕਾਨੂੰਨ (Sedition Law), ਪੈਗਾਸਸ ਜਾਸੂਸੀ (Pegasus Snooping) ਅਤੇ ਵਨ ਰੈਂਕ-ਵਨ ਪੈਨਸ਼ਨ (One Rank-One Pension - OROP) ਵਰਗੇ ਕਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੈਂਚਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਹੇ ਹਨ।