ਭਾਰਤ ਦੀ ‘Akash Missile' ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਬੇਤਾਬ ਹੋਇਆ ਇਹ ਦੇਸ਼, ਜਲਦ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਡੀਲ
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 16 ਅਕਤੂਬਰ, 2025: 'ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ' (Make in India) ਅਤੇ 'ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ' ਮੁਹਿੰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਵੱਲੋਂ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਿਖਾਏ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੁਣ ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਕਸਤ 'ਆਕਾਸ਼' ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਲਈ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।
ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਗੇਰਾਲਡੋ ਅਲਕਮਿਨ ਵਿਚਾਲੇ ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਹੋਈ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸੌਦਾ ਸਫ਼ਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਭਾਰਤ ਲਈ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੱਖਿਆ ਨਿਰਯਾਤ ਸੌਦਾ (defence export deal) ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਕੀ ਹੋਇਆ?
ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਉਪ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗੇਰਾਲਡੋ ਅਲਕਮਿਨ ਵਿਚਾਲੇ ਹੋਈ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਨਾਂ ਦੇ ਸਹਿ-ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸਹਿ-ਉਤਪਾਦਨ (co-development and co-production) 'ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਹੋਈ। ਦੋਵਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗੂੜ੍ਹਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝੇ ਫ਼ੌਜੀ ਅਭਿਆਸ (joint military exercises) ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਸੌਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਖਰੀਦ-ਵੇਚ ਦਾ ਸਮਝੌਤਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਣਨੀਤਕ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ (strategic partnership) ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਪਸੰਦ ਆਈ 'ਆਕਾਸ਼' ਮਿਜ਼ਾਈਲ?
ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਇਸ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਸਦਾ ਜੰਗ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ।
1. 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ' ਦਾ ਹੀਰੋ: ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ' ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਡਰੋਨਾਂ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਸਫ਼ਲਤਾਪੂਰਵਕ ਮਾਰ ਸੁੱਟ ਕੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।
2. ਅਚੂਕ ਨਿਸ਼ਾਨਾ: ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 25 ਤੋਂ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੱਕ ਅਤੇ 18 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਵਾਈ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਭੇਦ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਦੋ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦਾਗੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਭੇਦਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ (kill probability) 99% ਤੱਕ ਹੈ।
3. ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ: ਇਹ ਮਿਜ਼ਾਈਲ 'ਰਾਜੇਂਦਰ' ਨਾਂ ਦੇ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਰਾਡਾਰ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਕਈ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਖ਼ਰਾਬ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਆਕਾਸ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
1. ਕਿਸਮ: ਇਹ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (Surface-to-Air Missile - SAM) ਹੈ।
2 ਰੇਂਜ: ਇਹ 4.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 30 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੱਕ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
3. ਗਤੀ: ਇਸਦੀ ਗਤੀ ਮੈਕ 2.5 ਤੋਂ 3.5 (ਲਗਭਗ 4,200 ਕਿਲੋਮੀਟਰ/ਘੰਟਾ) ਤੱਕ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਤੇਜ਼ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।
4. ਵਾਰਹੈੱਡ: ਇਸ ਵਿੱਚ 60 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਦਾ ਉੱਚ-ਵਿਸਫੋਟਕ ਵਾਰਹੈੱਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।
5. ਸਮਰੱਥਾ: ਇਹ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼, ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲ, ਡਰੋਨ ਅਤੇ ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਵਰਗੇ ਹਵਾਈ ਖ਼ਤਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਅਸਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
6. ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ: ਇਸਨੂੰ ਟਰੱਕ ਜਾਂ ਟੈਂਕ ਵਰਗੇ ਪਹੀਏਦਾਰ ਅਤੇ ਟ੍ਰੈਕਡ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ 'ਤੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਲਈ ਇਸ ਸੌਦੇ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
1. ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਲਈ: ਇਹ ਸੌਦਾ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਡਰੋਨਾਂ, ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਕਰੂਜ਼ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹਵਾਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਵਚ (air defence shield) ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗਾ। ਨਾਲ ਹੀ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ (technology transfer) ਨਾਲ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦਾ ਆਪਣਾ ਰੱਖਿਆ ਉਦਯੋਗ ਵੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੋਵੇਗਾ।
2. ਭਾਰਤ ਲਈ: ਅਰਮੇਨੀਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨਾਲ ਇਹ ਸੌਦਾ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੱਖਿਆ ਨਿਰਯਾਤਕ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ 'ਆਤਮਨਿਰਭਰ ਭਾਰਤ' ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਰੱਖਿਆ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਏਗਾ।
ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 'ਆਕਾਸ਼' ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸਿੱਧ ਹੋਇਆ ਟ੍ਰੈਕ ਰਿਕਾਰਡ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵਿਕਲਪ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।