ਵਿਗਿਆਨ: ਵੇਖਦੇ-ਵੇਖਦੇ ਵਾਪਰੇਗਾ ਵਰਤਾਰਾ, AI ਆ ਰਿਹਾ, ਇਨਸਾਨੀ ਕੰਮ ਜਾ ਰਿਹਾ

ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਹੱਥੋਂ ਹੋਣਗੇ ਫੈਸਲੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣਗੇ ਵਿਰਲੇ

-ਜਲਦੀ ਹੀ ਡਾਕਟਰ, ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਲੋੜ, ਬਨਾਉਨੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.) ਤੋਂ ਪੁੱਛ ਕੇ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਏਗੀ

-ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਸਿਆਲਾ-
ਔਕਲੈਂਡ, 13 ਸਤੰਬਰ 2025-ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ (CEO) ਅਤੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵਜੋਂ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦਾ ਭੰਡਾਰ ਵੰਡ ਚੁੱਕੇ ਅਤੇ ਹੁਣ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਸੰਸਥਾ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸ੍ਰੀ ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ  10 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਲਵੇਗਾ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਡਾਕਟਰ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਅਧਿਆਪਕ। ਪਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.) ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ, ਵਧੀਆ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਵਧੀਆ ਟਿਊਸ਼ਨ ਮੁਫਤ ਅਤੇ ਆਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।

ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇਨਸਾਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰੇਗੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵੀ ਬਣਨਗੀਆਂ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਾਈਕਰੋਸਾਫਟ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੀ. ਈ.ਓ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਸੁਲੇਮਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਵੇਗੀ ਅਤੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਵੇਗਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਵੀ ਜੁੜੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਨਲਾਈਨ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਫੈਲਣਾ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ “ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮੌਕਾ”ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਕੋਈ ਨਵਾਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.) -ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸਟਾਰਟਅੱਪ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਗੇ। ਉਹ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ੍ਰੀ ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਲਿਆ ਸੀ। 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਪਵੇ, ਤਾਂ ਉਹ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਨੂੰ ਚੁਣਨਗੇ। ਉਹ ਇਸ ਨਵੇਂ ਦੌਰ ਨੂੰ ‘ਆਜ਼ਾਦ ਬੁੱਧੀ’ (Free Intelligence) ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੰਦੇ ਹਨ—ਜਿੱਥੇ ਚੰਗੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸਲਾਹ, ਟਿਊਟੋਰਿੰਗ, ਅਤੇ ਵਰਚੁਅਲ ਸਹਾਇਤਾ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਹੋਵੇਗੀ।

ਸ੍ਰੀ ਬਿਲ ਗੇਟਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਕੁਝ ਕੰਮ ਸਿਰਫ਼ ਇਨਸਾਨਾਂ ਲਈ ਹੀ ਰਹਿਣਗੇ, ਪਰ ਖੇਤੀ, ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਆਵਾਜਾਈ ਵਰਗੇ ਕੰਮ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਣ ਜਾਣਗੇ। ਸੋ ਇਹ ਗੱਲ ਪੱਕੀ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵੇਖਦੇ-ਵੇਖਦੇ ਇਹ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ ਐਨੀ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਮਸ਼ੀਨਾ ਉਤੇ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਵਰਤਾਰਾ ਨਿਰੰਤਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗਾ।
ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ ਨੌਕਰੀਆਂ ’ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ:
ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਿੰਨੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸਹੀ ਅੰਕੜਾ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕਈ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਕਾਰਨ ਕਿੰਨੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ’ਤੇ: ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ 2025 ਤੱਕ 8.5 ਕਰੋੜ  ਨੌਕਰੀਆਂ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਨਾਲ ਬਦਲੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ 9.7 ਕਰੋੜ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੈੱਟ-ਲਾਭ 1.2 ਕਰੋੜ  ਡਾਲਰ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਗੋਲਡਮੈਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ 30 ਕਰੋੜ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਮਰੀਕਾ: ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ 1.4 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਨੌਕਰੀਆਂ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖ਼ਤਮ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ  ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਅਪਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦਾ 6-7 ਫੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ: ਇੱਥੇ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ 7 ਫੀਸਦੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਇਆ ਹੈ। ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ, ਮੈਕਕਿਨਸੀ  ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ 2030 ਤੱਕ 13 ਲੱਖ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਵੇਂ ਰੋਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਲੋੜ ਪੈ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ: ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸੂਚੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪਰ ਕੁਝ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਂਬੀਆ, ਭੂਟਾਨ, ਅੰਗੋਲਾ, ਅਰਮੇਨੀਆ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੋਖਮ ’ਤੇ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਲੈਰੀਕਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਧੀਆਂ ਐਂਟਰੀ-ਲੈਵਲ ਵਾਈਟ-ਕਾਲਰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀ ਦਰ 10-20% ਤੱਕ ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੋਖਮ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ: ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਟਾ ਐਂਟਰੀ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸਹਾਇਤਾ, ਰਿਟੇਲ, ਗ੍ਰਾਹਕ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਲੇਖਾਕਾਰੀ (Accounting) ਵਰਗੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੰਮ ਰੁਟੀਨ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.) ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ: ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਵੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਹਨ ਕਿ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.) ਕਾਰਨ ਨਵੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਨਾਉਟੀ ਬੁੱਧੀ (ਏ. ਆਈ.)  ਇੰਜੀਨੀਅਰ, ਡਾਟਾ ਵਿਗਿਆਨੀ  ਅਤੇ ਸਾਈਬਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਹਰ ਇਸ ਲਈ, ਕੰਮ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਰਹੇ ਮਾਹੌਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰਾਂ ਨੂੰ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।