'Make in India' ਦਾ 'ਬ੍ਰਹਮਾਸਤਰ' Tejas Mk-1A ਅੱਜ ਭਰੇਗਾ ਪਹਿਲੀ ਉਡਾਣ! ਜਾਣੋ ਇਸ ਦੀਆਂ 'Top 5' ਗੱਲਾਂ
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਾਸਿਕ/ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 17 ਅਕਤੂਬਰ, 2025: ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਅਤੇ 'ਮੇਕ ਇਨ ਇੰਡੀਆ' ਮੁਹਿੰਮ ਲਈ ਅੱਜ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਿਨ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਐਰੋਨਾਟਿਕਸ ਲਿਮਟਿਡ (HAL) ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਤੇਜਸ ਮਾਰਕ-1ਏ (Tejas Mk-1A) ਅੱਜ ਨਾਸਿਕ ਸਥਿਤ HAL ਦੇ ਪਲਾਂਟ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਉਡਾਣ (maiden flight) ਭਰੇਗਾ। ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਲ ਦੇ ਗਵਾਹ ਖ਼ੁਦ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜਨਾਥ ਸਿੰਘ ਬਣਨਗੇ, ਜੋ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਹਰੀ ਝੰਡੀ ਦਿਖਾਉਣਗੇ, ਸਗੋਂ HAL ਦੀ ਤੀਜੀ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਲਾਈਨ ਦਾ ਵੀ ਰਸਮੀ ਉਦਘਾਟਨ ਕਰਨਗੇ।
ਇਹ ਉਡਾਣ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਆਤਮ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਲਦੀ ਹੀ ਦੋ ਨਵੇਂ ਜਹਾਜ਼ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ।
ਕਿਉਂ ਹੈ ਇਹ ਉਡਾਣ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਲਈ ਇੰਨੀ ਅਹਿਮ?
ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲੜਾਕੂ ਸਕੁਐਡਰਨਾਂ (fighter squadrons) ਦੀ ਭਾਰੀ ਕਮੀ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਹੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਦੋਹਰੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ 42 ਸਕੁਐਡਰਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਮਿਗ-21 (MiG-21) ਦੇ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਗਿਣਤੀ ਘਟ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ 29 ਰਹਿ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਕਮੀ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇਜਸ ਵਰਗੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਬੇਹੱਦ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।
ਕਿੰਨਾ ਘਾਤਕ ਹੈ ਤੇਜਸ ਮਾਰਕ-1ਏ?
ਤੇਜਸ ਮਾਰਕ-1ਏ, ਪੁਰਾਣੇ ਤੇਜਸ LCA ਦਾ ਇੱਕ ਬੇਹੱਦ ਆਧੁਨਿਕ ਅਤੇ ਘਾਤਕ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ 65% ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਣੀਆਂ ਹਨ।
1. ਗਤੀ ਅਤੇ ਤਾਕਤ: ਇਹ 4.5 ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਹਲਕਾ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ ਹੈ, ਜੋ 2,200 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਉਡਾਣ ਭਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕਰੀਬ 9 ਟਨ ਵਜ਼ਨੀ ਹਥਿਆਰ ਲਿਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ: ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਐਡਵਾਂਸਡ AESA ਰਡਾਰ, ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਵਾਰਫੇਅਰ (EW) ਸੂਟ ਅਤੇ ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਈਂਧਨ ਭਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ।
3. ਘਾਤਕ ਹਥਿਆਰ: ਇਹ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਕਈ ਨਿਸ਼ਾਨਿਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 'ਬਿਓਂਡ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਰੇਂਜ' (BVR) ਮਿਜ਼ਾਈਲ 'ਅਸਤਰ' ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮੋਸ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਵਰਗੇ ਘਾਤਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਹੈ
4. ਤੈਨਾਤੀ: ਇਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਬੇੜੇ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ਨੇੜੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬੀਕਾਨੇਰ ਸਥਿਤ ਨਾਲ ਏਅਰਬੇਸ 'ਤੇ ਤੈਨਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਰਣਨੀਤਕ ਪੱਖੋਂ ਬੇਹੱਦ ਅਹਿਮ ਹੈ।
ਇੰਜਣ 'ਚ ਦੇਰੀ ਨੇ ਹੌਲੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ
ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਿਲ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀ ਜਨਰਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ (General Electric) ਤੋਂ ਇੰਜਣਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਦੇਰੀ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਹੌਲੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, HAL ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ 10 ਤੇਜਸ ਮਾਰਕ-1ਏ ਜਹਾਜ਼ ਬਣ ਕੇ ਤਿਆਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇੰਜਣ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫਿੱਟ ਕਰਕੇ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਾਰਤ ਨੇ 2021 ਵਿੱਚ 99 ਇੰਜਣਾਂ ਲਈ 5,375 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦਾ ਸੌਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਭਵਿੱਖ ਦੀ ਯੋਜਨਾ: 97 ਹੋਰ ਤੇਜਸ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੌਦਾ
ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗਤੀ ਦੇਣ ਲਈ, ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ HAL ਨਾਲ 97 ਵਾਧੂ ਲੜਾਕੂ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਲਈ 62,370 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਹਿਤ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੂੰ 68 ਸਿੰਗਲ-ਸੀਟਰ ਅਤੇ 29 ਟਵਿਨ-ਸੀਟਰ ਟਰੇਨਰ ਜਹਾਜ਼ ਮਿਲਣਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ 2027-28 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ।