73 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਟਰੇਨ ਕੋਈ ਕਿਰਾਇਆ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੀ, ਜਾਣੋ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਕਿਓਂ ਮੁਫਤ ਹੈ ਸੇਵਾ ?
- ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਰੀਬ 300 ਲੋਕ ਕਰਦੇ ਹਨ ਸਫਰ
- 1948 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਭਾਖੜਾ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
- ਨੰਗਲ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਦੋ ਵਾਰ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਹ ਟਰੇਨ
- ਲੱਕੜ ਦੇ ਬਣੇ ਹਨ ਡੱਬੇ
ਦੀਪਕ ਗਰਗ
ਨੰਗਲ ਡੈਮ, 12 ਮਈ 2022 - ਟਰੇਨ 'ਚ ਸਫਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਤੁਸੀਂ ਇਹ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਬਿਨਾਂ ਟਿਕਟ ਸਫਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਇਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟੀਟੀਈ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਈ ਬਹਾਨੇ ਬਣਾਉਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਮਿੰਨਤਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਜੁਰਮਾਨੇ ਵਜੋਂ ਮੋਟੀ ਰਕਮ ਅਦਾ ਕਰਕੇ ਟਿਕਟਾਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਚੱਲ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟਿਕਟ ਲੈਣ ਦੀ ਕੋਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੋ ਯਾਤਰਾ ਕਰੋ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇੱਕ ਪੈਸਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਇਸ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਹੁਤ ਦਿਲਚਸਪ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਰਾਸਤ ਵੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਰੇਲਗੱਡੀ ਚਲਾਉਣ 'ਤੇ ਭਾਰੀ ਖਰਚ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਮੁਫਤ ਸੇਵਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਹੈ।
ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹਰ ਸਾਲ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੇਲ ਯਾਤਰੀ ਬਿਨਾਂ ਟਿਕਟ ਸਫਰ ਕਰਦੇ ਫੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ, ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਟਿਕਟ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਚਾਹੋ ਸਫਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਨਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਟਿਕਟ ਮੰਗੇਗਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਟੀਟੀਈ ਟਿਕਟ ਚੈੱਕ ਕਰਨ ਲਈ ਆਵੇਗਾ। ਭਾਖੜਾ ਰੇਲਵੇ 73 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸੇਵਾ ਮੁਫਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਯਕੀਨ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਨੰਗਲ ਤੋਂ ਭਾਖੜਾ ਵਿਚਕਾਰ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲ ਸੇਵਾ ਦਾ ਕਿਰਾਇਆ ਯਕੀਨਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਹਰ ਰੋਜ਼ ਢਾਈ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਾਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਰਾਹੀਂ ਸਫਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਸ ਇਹ ਸਮਝੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟਰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਜਿੰਨੀ ਹੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਮੁਫਤ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਪਰ, 1948 ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਭਾਖੜਾ ਰੇਲਵੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਮੁਸਾਫਰਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਤੈਨਾਤ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਬਿਲਕੁਲ ਮੁਫਤ। ਅੱਜ ਤੱਕ ਇਸ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਕਰੀਬ 300 ਲੋਕ ਸਫ਼ਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਰੇਲ ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ’ਤੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ 25 ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਡੈਮ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵੱਡੀ ਹੈ।
ਦਰਅਸਲ, ਭਾਖੜਾ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1948 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਖੜਾ-ਨੰਗਲ ਡੈਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਨੰਗਲ ਅਤੇ ਭਾਖੜਾ ਵਿਚਕਾਰ ਆਵਾਜਾਈ ਦਾ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇੰਡੀਅਨ ਰੇਲ ਇਨਫੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਰੇਲ ਪਟੜੀ ਵਿਛਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਭਾਰੀ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਚਾਰੂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਟਰੇਨ ਭਾਫ਼ ਇੰਜਣ ਉੱਤੇ ਚੱਲਦੀ ਸੀ। ਪਰ, 1953 ਵਿੱਚ, ਤਿੰਨ ਆਧੁਨਿਕ ਇੰਜਣ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ.
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਰੇਲਵੇ ਲਈ ਪੰਜ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲੋਕੋਮੋਟਿਵ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਅਜੇ ਵੀ 60 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਇੰਜਣ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਮੁਫਤ ਸੇਵਾ 'ਚ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਟਰੇਨ ਦਾ ਟਾਈਮ-ਟੇਬਲ ਵੀ ਦੇਖੋ। ਤਾਂ ਜੋ ਜਦੋਂ ਵੀ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ, ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈ ਸਕੋ। ਇਹ ਟਰੇਨ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਵੇਰੇ 7.05 ਵਜੇ ਨੰਗਲ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ 8.20 ਵਜੇ ਭਾਖੜਾ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਦੁਪਹਿਰ ਬਾਅਦ ਇਹ ਫਿਰ ਨੰਗਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ 3.05 ਵਜੇ ਰਵਾਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਮ 4.20 ਵਜੇ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਖੜਾ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਉਤਾਰਦੀ ਹੈ।
ਭਾਖੜਾ-ਨੰਗਲ ਵਿਚਕਾਰ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰੇਲਗੱਡੀ ਕੁੱਲ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦਾ ਰਸਤਾ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਜਾਰਿਆਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਸਫਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਘੰਟਾ 18 ਤੋਂ 20 ਗੈਲਨ ਡੀਜ਼ਲ ਦੀ ਖਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ, ਭਾਖੜਾ ਬਿਆਸ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਬੋਰਡ (ਬੀ.ਬੀ.ਐੱਮ.ਬੀ.) ਨੇ ਅਜੇ ਵੀ ਇਹ ਸੇਵਾ ਮੁਫਤ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਸਵਾਰੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵੈਂਡਰ ਦੀ ਆਵਾਜਾਈ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇੰਡੀਅਨ ਰੇਲ ਇਨਫੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 2011 ਵਿੱਚ, ਬੀਬੀਐਮਬੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਵਿੱਤੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਮੁਫਤ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਰੇਲਗੱਡੀ ਕਮਾਈ ਲਈ ਨਹੀਂ ਚਲਾਈ ਗਈ, ਸਗੋਂ ਵਿਰਾਸਤ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਚਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।