ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੜ੍ਹ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ... ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਗਰਮੀ 'ਚ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇਸਰੋ ਨੇ ਕਿਹਾ ?
ਦੀਪਕ ਗਰਗ
ਕੋਟਕਪੂਰਾ, 24 ਅਪ੍ਰੈਲ 2024 -- ਝੀਲਾਂ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਸੁੰਦਰ ਵਾਦੀਆਂ 'ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ ਬੈਠੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹੋ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਰਹੋ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸ ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਡੁੱਬਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਸ਼ਾਂਤ ਪਾਣੀ ਕਦੋਂ ਹੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ ਇਸਰੋ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸ਼ੱਕ ਜ਼ਰੂਰ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।
ਹਾਂ! ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਹ ਕਾਫੀ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ। ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰੇ ਹੈ। ਇਹ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਤਬਾਹੀ ਲਿਆਏਗਾ।
ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸ ਦੇਈਏ ਕਿ ਜਦੋਂ ਹਿਮਾਲਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਝੀਲਾਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਝੀਲਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਹੋਰ ਪਿਘਲਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਝੀਲਾਂ ਵਧਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਕਿ ਹਿਮਾਲਿਆ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇੰਡੀਅਨ ਸਪੇਸ ਰਿਸਰਚ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ (ਇਸਰੋ) ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਖੋਜਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ 80ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਤਲੇ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਰਫ਼ ਲਗਾਤਾਰ ਪਿਘਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਪਿਘਲਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਝੀਲਾਂ ਬਣਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਡਰਾਉਣੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਲੇਕ ਆਉਟਬਰਸਟ ਯਾਨੀ GLOF ਨੀਵੇਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਭਿਆਨਕ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਡਰਾਉਣੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਭਾਵ ਹੜ੍ਹ ਕਦੋਂ ਆਵੇਗਾ ਤੇ ਕਦੋਂ ਇਹ ਪਾਣੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਤਬਾਹੀ ਲਿਆਵੇਗਾ, ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਇਸਰੋ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ 2016 ਤੋਂ 2017 ਦਰਮਿਆਨ 2341 ਝੀਲਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 10 ਹੈਕਟੇਅਰ ਵੱਡੀਆਂ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 676 ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 65 ਝੀਲਾਂ ਸਿੰਧੂ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ, 7 ਗੰਗਾ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 58 ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਝੀਲਾਂ ਦੇ ਆਕਾਰ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 601 ਝੀਲਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੀ ਲਗਭਗ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਸਰੋ ਮੁਤਾਬਕ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦਾ ਪਿਘਲਣਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਨਾਲ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿਆਨਕ ਹੜ੍ਹ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।