ਅੱਜ ਹੈ Diwali! ਪਟਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੀਵਿਆਂ ਤੱਕ, ਕੀ ਹਨ Safety Rules? ਜਾਣੋ ਹਰ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ
ਬਾਬੂਸ਼ਾਹੀ ਬਿਊਰੋ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 20 ਅਕਤੂਬਰ, 2025: ਹਨੇਰੇ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ 'ਤੇ ਚੰਗਿਆਈ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ, ਦੀਵਾਲੀ ਦਾ ਮਹਾਪੁਰਬ ਅੱਜ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਨਾਲ ਸਜੇ ਘਰ, ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਅਤੇ ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੀ ਗੂੰਜ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਸੰਕਲਪ ਲੈਣ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭ ਮਹੂਰਤ ਵਿੱਚ ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਲਕਸ਼ਮੀ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਦੇਵਤਾ ਭਗਵਾਨ ਗਣੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਜਾ-ਅਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਦਿਵਾਲੀ ਦਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਜਿੱਥੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਹ ਸਮਾਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਾਦਸੇ, ਵਧਦਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਕਾਰਨ ਕਈ ਲੋਕ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ, ਦੁਰਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਭਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇ।
ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਅਤੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਖੁਦ ਨੂੰ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ, ਸਗੋਂ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦਿਵਾਲੀ 'ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਖਾਸ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸੱਚਮੁੱਚ 'Happy Diwali' ਬਣ ਸਕੇ।
ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੀ ਕਰੀਏ ਅਤੇ ਕੀ ਨਾ ਕਰੀਏ?
ਪਟਾਕੇ ਦਿਵਾਲੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਾਦਸੇ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
1. ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਪਟਾਕੇ ਖਰੀਦੋ: ਸਿਰਫ਼ ਲਾਇਸੰਸਸ਼ੁਦਾ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਪਟਾਕੇ ਖਰੀਦੋ। ਗ੍ਰੀਨ ਪਟਾਕਿਆਂ (Green Crackers) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ, ਜੋ ਘੱਟ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।
2. ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਥਾਂ ਚੁਣੋ: ਪਟਾਕੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਘਰ ਦੇ ਬਾਹਰ, ਕਿਸੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਪਾਰਕ ਜਾਂ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚਲਾਓ। ਬਿਜਲੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ, ਦਰੱਖਤਾਂ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰਹੋ।
3. ਸਹੀ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੋ: ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸੂਤੀ (Cotton) ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨੋ। ਸਿਲਕ, ਨਾਈਲੋਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਕੱਪੜੇ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਅੱਗ ਫੜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਢਿੱਲੇ-ਢਾਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚੋ।
4. ਵੱਡਿਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ: ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਇਕੱਲੇ ਪਟਾਕੇ ਨਾ ਚਲਾਉਣ ਦਿਓ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਕਰੋ।
5. ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਟੀ ਕੋਲ ਰੱਖੋ: ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਈ ਕੋਲ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਟੀ, ਰੇਤ ਜਾਂ ਫਾਇਰ ਐਕਸਟਿੰਗੂਸ਼ਰ (Fire Extinguisher) ਜ਼ਰੂਰ ਰੱਖੋ।
ਘਰ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਦੀਵਿਆਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ
ਘਰ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਹਾਦਸਿਆਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਨਾ ਬਣੇ, ਇਸ ਲਈ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖੋ।
1. ਦੀਵਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖੋ: ਦੀਵਿਆਂ ਅਤੇ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪਰਦਿਆਂ, ਲੱਕੜ ਦੇ ਫਰਨੀਚਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਲਣਸ਼ੀਲ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਦੂਰ, ਕਿਸੇ ਸਮਤਲ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਰੱਖੋ।
2. ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਲਾਈਟਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ: ਸਜਾਵਟੀ ਲਾਈਟਾਂ (Decorative Lights) ਦੀ ਵਾਇਰਿੰਗ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਂਚ ਲਓ। ਇੱਕ ਹੀ ਸਾਕਟ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪਲੱਗ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਇਸ ਨਾਲ ਸ਼ਾਰਟ ਸਰਕਟ (short circuit) ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
3. ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁਝਾ ਦਿਓ: ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਂ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਦੀਵੇ ਅਤੇ ਮੋਮਬੱਤੀਆਂ ਬੁਝਾ ਦਿਓ।
ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦਾ ਵੀ ਰੱਖੋ ਧਿਆਨ
ਦਿਵਾਲੀ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਨਾ ਕਰੋ।
1. ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਚਾਅ: ਪਟਾਕਿਆਂ ਦਾ ਧੂੰਆਂ ਅਸਥਮਾ (Asthma), ਐਲਰਜੀ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਮਾਸਕ (mask) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ।
2. ਖਾਣ-ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਨ: ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਠਿਆਈਆਂ ਅਤੇ ਤਲੇ-ਭੁੰਨੇ ਪਕਵਾਨ ਖੂਬ ਖਾਧੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ, ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੇ ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਸੀਮਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸੇਵਨ ਕਰੋ।
3. ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਖਿਆਲ: ਪਟਾਕਿਆਂ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਪਾਲਤੂ ਜਾਨਵਰ (pets) ਡਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਿਸੇ ਸ਼ਾਂਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਰੱਖੋ।
ਜੇਕਰ ਪਟਾਕੇ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਮੇਂ ਕੋਈ ਜਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜਲੇ ਹੋਏ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਠੰਡਾ ਪਾਣੀ ਪਾਓ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਂ ਡਾਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਨੁਸਖਾ ਜਾਂ ਮਲ੍ਹਮ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਚੋ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਛੋਟੀਆਂ-ਛੋਟੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਕੇ ਤੁਸੀਂ ਦਿਵਾਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ।